नमिलेको दाँत मिलाउने, कित्रिम दाँत भर्ने, दाँतलाई जरैदेखि उपचार गर्ने विधिमा परिणाम हेर्न धेरै समय लाग्दैन । खाली ठाउँमा दाँत भरे पछि विरामीले ऐना हेनै वित्तिकै उ मुस्कुराउछ । यो मुस्कुराउटसँगै दाँतकी अब्बल डाक्टर डा. बिनम सापकोटा पनि खुशी हुन्छिन् । डा. सापकोटा करिब १५ वर्ष देखि यही दुनियाँमा रममाएकी छन् । र यसैमा खुशी छिन् ।
त्यसो त, उनलाई दाँतको डाक्टर हुने चाहना सानै देखिको हो । अहिले त्यो चाहना पूरा भएको छ । अहिले उनी दाँतकी अब्बल र विशेषज्ञ डाक्टर भएकी छन् ।
एसएलसि पास भए पछि नै दाँतको डाक्टर हुने उनको चाहना थियो । अहिले त्यो चाहना पूरा भएको छ । एसएलसि पास भए पछि विज्ञान विषय लिएर उच्च शिक्षा अध्ययन गरिन । त्यस बेला उनको चाहना इञ्जिनियरिङको पढाइतीर मोडिएन । बरु बायोलोजि तीरै मोडियो । उनको बुझाई थियो, यस क्षेत्रमा ग्य्राजुयेशन पास गरे पछि आफै क्लिनिक खोल्न सकिन्छ, आफ्नै खुट्टामा उभिन सकिन्छ, रातीको ड्युटी सामान्यता पर्दैन । महिलालाई यस क्षेत्रमा काम गर्न सजिलो हुन्छ । त्यसैले यस क्षेत्रमा उनको आकर्षण बढ्यो ।
त्यसो त, विनम दाँतको डाक्टर हुनुमा उनको परिवारको कुनै सदस्यसँग सम्बन्ध जोडिएको छैन । उनको परिवारमा दाँत सम्बन्धी त्यती ठूलो समस्या कसैलाई थिएन । उनकी आमालाई भने सामान्य समस्या छ । तर पनि उनलाई सानै उमेरदेखि क्रितिम दाँत बनाउने सम्बन्धी पढ्ने र डाक्टर बन्ने चाहना थियो । आफनो चाहना पूरा गर्न उनले यस विषयमा मास्टर हसम्मको अध्ययन पूरा गरेकी छिन् । अब उनी दाँतको दुनियामा छिरिसकेकी छन् । यस दुनियाबाट बाहिर जाने उनको चाहना पनि छैन ।
दाँतमा पनि ९ वटा विभाग हुन्छन । उनको विभाग प्रोस्थो डेन्टिक्स सम्बन्धि हो । उनको चाहना पनि यही विभाग हो । यो भनेको कित्रिम दाँत भर्ने तथा नमिलेको ठाउँमा मिलाउने हो । उनी कित्रिम दाँत विशेषज्ञ हुन् । दाँतको कुनै भाग विग्रेमा जरैदेखि उपचार गरेर या खाली भएको ठाउँमा खोल राखी त्यसलाई जोगाउने, तथा दाँत नभएको ठाउमा क्रितिम दात भरेर उस्तै देखाउनु उनको ड्युटी हो । अहिले दाँतमा इन्पाल्ट सेवा पनि सुरु भएको छ । यो नयाँ सेवा हो । यो भनेको दाँत नभएको ठाउँमा जरैदेखि उमार्नु हो ।
त्यसो त, दाँत उमार्ने विधि एउटै विभागले मात्र पूरा गर्न सक्दैन । यसमा २/३ वटा विभाग चाहिन्छ । यसमा सबैभन्दा ठूलो भूमिका प्रोस्थो डेन्टिक्सको हुने गर्छ ।
बिनमले एसएलसि सिद्धार्थ बनस्थली तथा प्लस टु लैनचारस्थित निस्ट कलेजबाट पास गरिन । ब्याचुलर डिग्रि धरानस्थित विपि केआइएचएस तथा मास्टर तहको डिग्री साउथ इण्डियाबाट पास गरिन् । दाँतको पढाइमा ब्याचुलर पास गरे पछि त्यसलाई डाक्टर सरहको मान्यता दिइन्छ । एमविविएस भने झै यस क्षेत्रमा विडिएस (ब्याचुलर इन डेन्टल सर्जरी) भन्ने गरिएको छ । बिडिएस साढे ५ वर्षको कार्ष हो । यो कोर्ष उनले धरानबाट पास गरिन । उनले थप ३ वर्षको कोर्षं (मास्टर तहं) पास गर्न उनी दक्षिण भारतको म्याङलर गइन ।

Advertisement 1

त्यसो त, दक्षिण भारतमा अध्ययन गर्न जानु अघि नै उनले धुलीखेल अस्पतालमा काम गर्न सुरु गरेकी थिइन । धुलीखेलमा उनी सन् २००७बाटै जोडिएकी हुन् । अहिले पनि उनी धुलीखेलमै कार्यरत छन् । धुलीखेलमै हँदा अध्ययन विदा लिएर छात्रबृति कोटामा भारत गएकी थिइन् ।

Advertisement 2

अहिले उनी धुलीखेल अस्पतालको एसोसियट प्रोफेसर तथा प्रोस्थो डेन्टिक्स विभागको प्रमुख (एचओडि) छिन् । दुई तीन महिनामै उनी ऐसोसियट प्रोफेसरबाट प्रोफेसर हुदैछिन । उनी प्रोस्थो डेन्टिक्स प्रमुख भएको ४ वर्ष पूरा भएको छ । यो दाँतको ९ विभागमध्ये एक हो । धुलीखेलमा यो विभागको पहिलो डाक्टर हुने मौका पनि उनले पाएकी छन् ।
२०११देखि धुलीखेलमा ब्याचलुर तह (बिडिएस)को पढाइ सुरु भएको छ । अहिले ब्याचुलर भन्दा एक तह माथि मास्टर तहसम्मको पढाइ हुन्छ जाँहा करिब २सय विद्यार्थीहरुले मास्टर तहको अध्ययन गरीरहेका छन् । यो भनेको विशषज्ञ प्रोग्राम हो । जुन विषयमा अध्ययन गर्न उनी भारत गएकी थिइन । तर अहिले यो डिग्री धुलीखेलमै अध्ययन हुने गरेको छ ।
त्यसैले डा. विनमले दाँतको उपचार मात्र गरेकी छैनन, दाँतसम्बन्धी अध्ययन गर्न चाहने विद्यार्थीहरु समेत उत्पादन गरेकी छन् । अहिलेसम्म उनी कार्यरत अस्पतालले २सय भन्दा बढी दाँतका डाक्टर उत्पादन गरीसकेको छ ।
अझै खुशी कुरा, २/३ महिनामै धुलीखेल अस्पतालले दाँतका विशेषज्ञ डाक्टर उत्पादन गर्दैछ । ब्याचुलर तहमा दाँतको ९ वटै विभाग पढ्नु पर्छ । मास्टर तहमा भने ९ मध्ये एक विभाग रोज्ने सुविधा हुन्छ । तर ब्याचुलर पास भए पछि क्लिनिक खोल्न सकिन्छ । मास्टर तह भन्दा माथि पिएचडि सम्मको अध्ययन गर्न सकिन्छ । तर नेपालमा यो सुविधा छैन । यसकोलागि भारतसम्म पुग्नु पर्छ । विनमलाई पिएचडिसम्म अध्ययन गर्ने धोको छ । आशा गरौ यो धोको पनि पूरा हुनेछ ।
उनको जीवनमा एउटा ठूलो सयोग पनि परेको छ । उनका पति डा. चन्दन उपाध्याय पनि दाँतका विशेषज्ञ डाक्टर हुन् । श्रीमान र श्रीमतीले एउटै अस्पतालमा काम गर्छन । त्यो पनि एउटै विभागमा । उनी भन्छिन,‘यो जुरेकै हो । यस्तो होला भनी सोचेकी त थिइन । तै पनि दाँतको डाक्टर विहे गर्नु प¥यो भने ओरल सर्जनसँग विहे गर्छु भन्ने लागेको थियो । संयोग पनि प¥यो, उहाँ ओरल सर्जन हुनुहुन्छ ।’
ब्याचुलर तहको अध्ययन पुरा गरे पछि चन्दन र बिनमले एउटै अस्पतालमा काम गर्न थाले । एउटै अस्पतालमा, त्यो पनि एउटै विभागमा काम गर्न थाले पछि यी दुइ जोडीवीच प्रेम भयो र २००७मा प्रेम विवाह गरे । विवाह गर्दा चन्दनले मास्टर तहसम्मको अध्ययन पूरा गरेका थिए । बिनमले भने ब्याचुलर मात्र पास गरेकी थिइन ।

उनका पति कार्यरत ओरल सर्जरी भनेको सामान्यता दाँत निकाल्ने सम्बन्धी विशेषज्ञ अध्ययन हो । बिनमको अध्ययन भनेको दाँत राख्ने तथा मिलाउने सम्बन्धी हो । त्यसैले चन्दन र बिनमको काम पनि ‘मिलिजुली झै’ भएको छ । ‘एउटाले दाँत निकाल्ने र अर्कोले मिलाउने काम भएको छ’ विनमले भनिन् । श्रीमान र श्रीमती एउटै पेशामा त्यो पनि एउटै अस्पताल र एउटै विभागमा कार्यरत हुँदा कस्तो हुन्छ, सबैको जिज्ञासा हुने गर्छ । यस जिज्ञासामा उनले भनिन ।

‘श्रीमान र श्रीमती एउटै क्षेत्रमा तथा एउटै अस्पताल र एउटै विभागमा हुँदा काम गर्न सजिलो त हुन्छ नै तर दुबै जना एउटै क्षेत्रमा व्यस्त भए पछि परिवारलाई समय दिन अलि गाह्रो हुन्छ’ बिनमले सुनाइन‘त्यसमा पनि मैले सकेसम्म मिलाएर समय दिने गरेकीछु ।’ बिनम दाँतको विशेषज्ञ डाक्टर भएकोमा पछुतो मानेकी छैनन, बरु धेरै खुशी छिन् । त्यसमा पनि दाँतको डाक्टरसँग विहे गर्न पाएकोमा उनी झै खुशी छिन । उनी भन्छन,‘यस्तो भएमा सधैभर एक अर्कोमा साथमा रहन पाइन्छ र परिवारलाई पनि समय दिन सकिन्छ ।’

भनिन्छ, डाक्टरहरु एकदमै प्रोफेसनल हुन्छन, जीवनका रंगहरुसँग उनीहरुको कुनै साइनो, सम्बन्ध हुदैन । यस भनाइमा उनले कता कता सहमति जनाइन । ‘कहिलेकाँही चाहना हुँदा हुदै पनि कार्यक्रममा जान पाइदैन । समय निकाल्न सकिन्न । धेरैजसो यस्तै परेको हुन्छ ।’ त्यसो त, उनको विभागमा आकस्मिक सेवा हुदैन । त्यसैले उनलाई आकस्मिक रुपमा अस्पतालमा जानु पर्ने काम पर्दैन । यो उनलाई सजिलो छ । तर उनका पतिलाई भने यो सुविधा छैन । उनका पतिलाई बेला बेलामा पतिलाई आकस्मिक सेवामा जानु पर्छ । भविष्यमा काठमाडौ, या भक्तपुरमा आफ्नै क्लिनिक खोल्ने उनको तीब्र चाहना छ । उनको स्थायी घर भक्तपुर सल्लाघारी हो । उनको जन्म घर भने काठमाडौं हो । उनको पतिको स्थायी घर भने झापामा हो । ‘आफैले केही काम गरौ भन्ने मेरो चाहना छ’उनले भनिन । भनिन्छ, डाक्टरहरुले धैरे नै आम्दानी गर्छन । महिनामा कम्तीमा ५/७ लाख उनीहरुको स्थायी आय श्रोत हो । यसभन्दा अझै आम्दानी हुन्छ । तर यस भनाइमा विनम सहमत छैनन । ‘यो भन्ने कुरा मात्र हो । यहाँ धेरै कमाइ हुदैन तर पनि आफूलाइ पुग्ने कमाएकै हुन्छौ ।’ धेरै कमाउने उनको इच्छा छैन । चिकित्सा क्षेत्र बाहेक साहित्य, लेखन, कला, राजनीति, संगिततीर उनको रुची र चाहना पटक्कै छैन । तर आफ्ना छोराछोरीले भने संगित तथा कलातीर रुची राखून भन्ने उनी चाहन्छिन् । ‘छोराछोरीले गितार बजाएको, चित्र कोरेको भने मलाई एकदमै मन पर्छ । यसमा उनीहरुको रुची होस चाहन्छु तर पछि उनीहरु के बन्छन त्यो उनीहरुको खुशीको कुरा हो । यसमा हाम्रो दबाब हुदैन ।’

उपचार गरे पछि विरामी खुशी भएमा उनी पनि खुशी हुन्छिन् । ‘अरु विभागमा विरामी सञ्चो भएको हेर्न समय लाग्छ । हाम्रोमा तुरुन्तै परिणाम आउछ । विरामीले ऐना हेर्न वित्तिकै मुस्कुराउछ । विरामी खुशी भएको देख्दा मलाई पनि सन्तुष्टि मिल्छ’उनले भनिन् ।
४० वर्षीया सापकोटाले अहिलेसम्म हजारांै विरामीको सेवा गरीसकेकी छन् । एउटा पनि दाँत नभएका बृद्ध, बृद्धाहरुको पूरै दाँत भरेकी छन् । ‘एउटा पनि दाँत नभएका बृद्ध बृद्धाहरु दाँत भरे पछि एकदमै खुशी हुनुहुन्छ । आशिष दिनुहुन्छ । पहिले पहिलेका कुरा भन्न थाल्नुहुन्छ । यसमा मलाई पनि एकदमै खुशी लाग्छ’ उनले भनिन । केही समय अघि उनले ९२ वर्षका एक बृद्धाका दाँत पूरै भरेकी थिइन । उनले भनिन, जब उहाँले ऐनामा दाँत भरेको हेर्नु भयो । उहाँ एकदमै खुशी हुनुभयो । म पनि खुशी भए ।’

अस्पतालमा गएर उपचार गर्न नसक्ने असक्त तथा बृद्ध बृद्धाहरुकोलागि धुलीखेल अस्पतालले बेला बेलामा विभिन्नि ठाउमा एक हप्ता लामो क्याम्प राख्ने गर्छ । त्यस क्याम्पमा उनी नछुटाइ जाने गर्छिन । एक वर्षमा कम्तीमा एउटा क्याम्प जाने गरेकी छिन् ।
अस्पतालको क्याम जाने क्रममा उनी लुक्लाको खरीखोला जाँहा लुक्लाबाटै दुई दिन हिड्नु पर्छ, त्यहाँ गएर पनि विरामीको उपचार गरेकी छन् । त्यहाँ उनले विरामीहरुको दात भर्ने, उपचार गर्ने सबै सेवा गरेकी थिइन । धुलीखेल अस्पतालले अति विपन्न परिवारकोलागि बेला बेलामा निशुल्क उपचार गर्ने गरेको छ । आफ्नै व्यक्तिगत पहलबाट पनि यस्तो सेवा गर्ने उनको भित्री चाहना छ ।

अति विकट हिमाली तथा दुर्गम ठाउँ जाँहा मान्छेहरु अस्पतालमा गएर उपचार गर्न सक्दैनन, त्यस्ता अति विपन्न परिवारकोलागि फिल्डमै गएर उपचार गर्ने उनको धोको छ ।
यसबाट पनि बुझ्न सकिन्छ, समाजसेवा उनले देखाउनकोलागि होइन, आत्म सन्तुष्टिको र आफ्नो खुशीकोलागि गर्ने गर्छिन । जो उनले गरीरहेकी पनि छिन् ।