नेपाली कांग्रेसले हरेक पुष १६ लाई राष्ट्रिय मेल मिलाप दिवसको रूपमा मनाउदै आएको छ। यो दिवसको पृष्ठभूमि हेर्दा यो दिवसमा राष्ट्रियता र एकता निहित रहेको पाईन्छ।

Advertisement 1

तत्कालीन राजा महेन्द्रले बहुदलीय संसदीय ब्यबस्था विघटन गरी सो ठाउमा निर्दलीय पंचायती ब्यबस्था लागू गरे। प्रजातान्त्रिक नेताहरूलाई जेलमा पठाए। यो ब्यबस्थाले बहु बिचार, बहुलवाद, प्रजातन्त्रलाई राजनीतिक परिभाषाबाट बाहिर राखेको थियो। त्यतिबेला बहदलीयता, बहुलवादिता र प्रजातन्त्र र तत्सम्बन्धी गतिविधि नेपाल भित्र गर्ने छुट थिएन। त्यलैले प्रजातन्त्रका पक्षधर नेताहरू राजनीतिक गतिविधि गर्न नेपालबाट जेलमुक्त भए पछि भारत तिर गए। छिमेकी देश भारतमा स्वतन्त्रता आईसकेको हुदा त्यस्ता प्रजातान्त्रिक गतिविधि गर्न भारतमा छुट थियो। त्यसो त भारतमा प्रजातन्त्र ल्याउन खासगरी प्रजातान्त्रिक पृष्ठभूमिका नेपाली राजनेताहरूको पनि भूमिका थियो। यसैले नेपालमा प्रतिवन्ध लागेको राजनीतिक बिचारलाई ब्यापकता दिन भारतमा राजनीतिक वातावरण भएका कारणले विपी लगायतका नेताहरू भारतमा राजनीतिक गतिविधि गर्थे।

त्यति बेला भारतमा कांग्रेस आईको सरकार थियो, यो सरकारको नेपाल प्रति हेर्ने दृष्टिकोण सकारात्मक थिएन। नेपाल स्वतन्त्र र सार्वभौम रहेको तत्कालीन भारतले रूचाएको थिएन। भारतले आफ्नो उत्तरी सीमामा नेपाल रहेको देख्न चाहन्थेन र यसलाई हिमालय सम्म लैजान चाहेको थियो। भारतको यो बिस्तारवादी नीतिलाई नेहरू डक्टरिन पनि भनिन्छ। यो डक्टरिन कता कता आज सम्म पनि भारतले छोड्न नसकेको संकेत देखिन्छ।

Advertisement 2

यस्तो नकारात्मक सोच राखेको भारत सरकारले नेपालको पंचायती सरकारको ईशारामा भारतमा आन्दोलनरत राजनीतिक नेताहरू उपर नकारात्मक ब्यबहार देखाउन थाल्यो र यो कुरा दुरदर्शी बिपीले नबुझ्ने कुरै भएन। भारत सरकारले नेपालका तत्कालीन शासक र खासगरी आन्दोलनरत नेपाली कांग्रेस बीच रहेको दूरीलाई अझै बढाएर आफ्नो कुटनीति अगाडि बढाउने गतिविधि केन्द्रित गर्दै गरेको थाहा पाएर विपीलाई छटपटी भयो, यो कुरा नेपालका तत्कालीन शासकले कति बुझे बुझेनन् त्यो उनै जानुन तर विपीले बुझे र नेपाल फर्केर आफ्नो गतिविधि केन्द्रित गर्ने सोच बनाए।

त्यतिखेर विपी उपर तत्कालीन सरकारले देश द्रोह समेत ७ बटा मुद्दा लगाएको थियो, उनलाई भेट्दा साथ उनी उपर मृत्यु दण्ड समेत हुन सक्थ्यो तर विपीले यसको प्रवाह गरेनन् र राष्ट्र बचाउन र नेपाली जनता संग एकाकार भएर नेपाल मै आन्दोलन गर्ने सोच बनाए। विपीको सोचमा राजा नेपालको हो र नेपाल नरहे राजा पनि रहदैन, त्यसैले नेपाल जोगाउन राजा पनि लाग्ने छन् र तत्कालीन भारतले नेपालको नाम निसाना मेटाउन खोज्दा त्यसको असर नेपालमा शासन गरेर बसेका राजालाई पनि पर्छ भन्ने कुरा राजाले पनि बुझेका होलान्, राष्ट्र बचाउने नाममा राजालाई बचाउनु पर्छ र यस मामलामा राजाको गर्धन तल र मेरो गर्धन माथि हुनेछ “अर्थात राष्ट्रियता उपर कसैले प्रहार गर्छ त्यो प्रहारको पहिलो चोट मेरो गर्धनमा परोस राजामा हैन “भनेर आफू माथि लागेका मुद्दाहरूको प्रवाह नगरी २०३३ साल पुष १६ गते विपी नेपाल फर्केको यो दिनलाई नेपाली कांग्रेसले राष्ट्रिय मेलमिलाप दिवसको रूपमा मनाउने गरेको छ।
यो दिवसको सन्देश राष्ट्र सर्वोपरी हो र यसको अस्तित्वमा मात्र राजनीतिक गतिविधिको सार्थकता रहन्छ भन्ने हो।

यस्तो पृष्ठभूमिबाट स्थापित यो राष्ट्रिय मेलमिलाप दिवस विपीले स्थापित गरेको राजनीतिक पार्टी नेपाली कांग्रेसले प्रारम्भ देखि मान्दै आएको छ तर यो दिवसको मर्मलाई यो पार्टीका हालका नेताले कति बुझेका छन् ! आजको दिनमा सोच्नु पर्ने बेला आएको छ। कतिपयले यो दिवसलाई राजा संग मात्र जोडेर हेर्ने गरेको पाईन्छ तर हैन नेपालमा गणतन्त्र आई सकेको सन्दर्भमा यसको महत्व अझै बढेर राष्ट्र र राष्ट्रियता संग जोडिन पुगेको छ। बिपी को गर्धन अब नेपाली कांग्रेसको गर्धन भएको छ र नेपाली कांग्रेसको गर्धन अब नेपाली जनता र नेपाल राष्ट्र संग जोडिएको छ र यसको निम्ति जुनसुकै बलिदानी दिन पनि नेपाली कांग्रेस पछाडि पर्नु हुदैन।

तर आज आएर यो पार्टीले आफ्नो धरातल क्रमशः बिर्सदै गएको पाईन्छ। यसले राष्ट्र र राष्ट्रियतालाई भन्दा सत्तालाई महत्व दिई राखेको पाईन्छ। यसले आफ्नो पार्टीको दर्शन र आदर्शलाई नेपाल र नेपालीको हितमा लगाउनु पर्ने बेला आफ्नो विपरीत राजनीतिक निष्ठा र विचारलाई कांधमा बोकेर हिडेको छ। विपीको मर्म र पार्टीको भावनालाई सत्ता संग साट्नेहरूले पार्टीको नेत्तृत्त्व लिएका छन्। त्यसैले नेपालमा लोकतन्त्रको खडेरी पर्दै गएको अनुभूति नेपाली जनताले गर्दैछन्।

आजको दिनमा विपीले स्थापना गरेको मेलमिलाप दिवसलाई नेपाली जनता संग एकाकार भएर राष्ट्रियताको संरक्षण गर्ने प्रेरणा नेपाली कांग्रेसलाई प्राप्त होस्, शुभकामना।