– अजय गोर्खाली

Advertisement 1

चितवन/चुनावतर्फ सबैको ध्यान केन्द्रित रहेको मौका छोपी तराईका केही जिल्लामा वनजङ्गलमा चोरी तस्करी बढेको समाचार आएको छ । चितवनमा के छ त अवस्था ? ‘वनक्षेत्र खुल्ला बैंक जस्तो भएकाले चोरी त भइहाल्छ, निमिट्यान्न भएको अवस्था हुँदैन’, डिभिजन वन कार्यालय चितवनका सहायक वन अधिकृत बालकृष्ण खनालले भने, ‘तर अहिले चुनावकै मौकामा बढेको भन्ने त्यस्तो चाहिँ छैन ।’

वन जङ्गलमा हुने चोरी–तस्करी नियन्त्रणका लागि डिभिजन वन कार्यालय अन्तर्गत रहेका आठवटै सब डिभिजनबाट आ–आफ्नो क्षेत्रमा नियमित गस्ती हुने गरेको छ । त्यो बाहेक डिभिजन वन कार्यालयबाट पनि आकस्मिक तथा नियमित गस्तीहरु भइराख्छन् । चालु आर्थिक वर्षको गत चैत मसान्तसम्म कार्यालयले चिरान २३४३.६७ क्युफिट र गोलिया ४५४.८० क्युफिट गरी चोरी–तस्करीका २७९८.४७ क्युफिट काठ बरामद गरिएको जनाएको छ । यही अवधिमा काठ चोरी निकासीका क्रममा प्रयोग गरिएका बोलेरो, ट्याक्टर, टाटा भ्यान, मोटरसाईकल, साईकल लगायतका १५ वटा बोझबाहक नियन्त्रणमा लिइएको कार्यालयले बतायो ।
बताइएअनुसार कालिका नगरपालिका, खैरहनी, राप्ती, भरतपुर महानगरपालिकाको १ र ११ नं. वडा र इच्छाकामना गाउँपालिकाको ७ नं. वडा क्षेत्रका वनमा चोरी तस्करी बढी हुने गरेको छ । चैतसम्म वन पैदावार र वन्यजन्तु सम्बन्धी ३७ वटा मुद्दा दायर भएको, तीमध्ये ३४ वटा डिभिजन वन कार्यालय र तीनवटा मुद्दा अदालतमा चलाइएको सहायक वन अधिकृत खनालले जानकारी दिए । जम्मा प्रतिवादी ८५ जना रहेकामा ५९ जना पक्राउ परेको र २६ जना फरार रहेको कार्यालयले जनाएको छ । डिभिजन वन कार्यालयले समिल तथा फर्निचर उद्योगहरुमा पनि छापा मार्ने गरेको छ । कालिका–८ को देवी फर्निचर उद्योग, सरिता फर्निचर उद्योग र कालिका–६ को रुपेन्द्र काष्ठ उद्योगमाथि मुद्दा चलाइएको खनालले बताए ।

Advertisement 2

आगलागीको जोखिम समय हो अहिले । वनजङ्गलमा डढेलो लाग्ने खतरा हुने नै भयो । ‘झण्डै जेठ १५ सम्म डढेलोको समस्या हुन्छ’, सहायक वन अधिकृत खनालले भने, ‘पानी पर्न थालेपछि त डढेलो कम भइहाल्छ ।’ तैपनि अहिले विगतका वर्षहरुमा जस्तो आगलागीको प्रकोप ज्यादा नभएको भन्दै उनले भने, ‘सक्रिय डढेलो लागेको छैन, नियन्त्रणमै छ ।’ यसपालि अहिलेसम्म डढेलोले क्षति पुगेको वन क्षेत्र १०० हेक्टर भन्दा केही बढी रहेको जानकारी उनले दिए । कार्यालयले अग्नि नियन्त्रण तथा रोकथामका लागि १० जनाको छुट्टै वन दस्ता बनाएर परिचालन गरेको जनाएको छ । सब डिभिजनहरु र सेना–प्रहरीलाई पनि अग्नि नियन्त्रण सामग्री उपलब्ध गराइएको कार्यालयले जानकारी दिएको छ । प्राकृतिक कारणले भन्दा पनि हाम्रा वनजङ्गलमा मानवीय कारणबाटै आगलागीका घटना हुने गरेका छन् । वनमा आगो लगाउनेलाई ६० हजार जरिवाना र तीन वर्ष कैद वा दुवै सजाय हुनसक्ने कानुनी व्यवस्था वन ऐन २०७६ मा रहेको छ ।

चितवन जिल्लाको कुल वन क्षेत्र १४७४९० हेक्टर भएकोमा डिभिजन वन कार्यालय अन्तर्गत ५७६५० हेक्टर रहेको छ । वन अतिक्रमणको अवस्थाबारे बुझ्दा अधिकृत खनालले भने, ‘अहिले व्यापक समस्या त छैन । पहिला व्यक्तिगत रुपमा निकै वन अतिक्रमण हुन्थे । अचेल अतिक्रमण संस्थागत रुपमा हुँदैछ । मन्दिर, आमा समूह, टोल सुधार, कुल पूजास्थल भन्या छ, यस्ता खालका अतिक्रमण बढ्न थाल्या छन् । राष्ट्रिय वनमा भन्दा सामुदायिक वनमा यो समस्या बढी छ ।’ हालसम्म डिभिजन वन कार्यालयको १६८७ हेक्टर वन क्षेत्र अतिक्रमित भएको उनले बताए । हालै राप्ती, लोथरको परेवाश्वरी सामुदायिक वनमा अतिक्रमण गरेर बनाइएको एउटा घर भत्काइएको राप्ती सबडिभिजन इन्चार्ज अन्जनी अधिकारीले जानकारी दिइन् । ‘रुख काटे अर्काे बिरुवा उम्रिन्छ, जग्गा नरहे बिरुवा कहाँ उम्रनु ?’ भन्दै वन क्षेत्रलाई अतिक्रमणबाट जोगाउन सीमानामा जगसहितको मेसजाली लगाउन आवश्यक भएको उनले बताइन् ।