अजय गोर्खाली
चितवन/बलात्कार, लैंगिक हिंसा, घरेलु हिंसा जस्ता अपराध मदिरा सेवनकै कारण हुने गरेको भन्दै सरोकारवालाहरुले यसलाई रोक्नुपर्नेमा जोड दिएका छन् । घटना घटाउने (कम गराउने)तर्फ हामी लागेका छैनौं, भएकोलाई व्यवस्थापन गर्ने कार्य मात्र भइरहेको छ’, माइती नेपाल चितवनद्वारा भरतपुरमा आयोजित मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार नियन्त्रणका लागि सरोकारवालाहरुसँगको अन्तरक्रिया कार्यक्रममा थ्री एन्जल्स नेपालका प्रतिनिधि यमनाथ आचार्यले भने, ‘मापसेलाई रोक्न सक्यौं भने यस्ता घटनाहरुमा धेरै कमी आउँछ ।’
घरेलु मदिरालाई ब्राण्डेड बनाउनुपर्छ, गाँजालाई खुला गर्नुपर्छ भन्ने भएपछि अब हाम्रो समाज कहाँ जाला ? भन्दै उनले चिन्ता पनि व्यक्त गरे ।
कार्यक्रममा हालै चितवनमा बा–आमा मापसे गरेर आपसमा ठोकठाक गर्दा तीन महिनाको शिशुको मृत्यु भएको प्रसंग समेत निस्किएको थियो । जिल्ला प्रहरी कार्यालय चितवनको महिला तथा बालबालिका सेलकी प्रहरी कमला नरालले कार्यालयमा आउने घटनाहरुको मुख्य– नम्बर १ कारण मदिरा सेवन नै देखिएको बताउँदै भनिन्, ‘दुनियाँको घर बिगार्ने चीज पनि यही हो ।’
यौनजन्य हिंसा, घरेलु हिंसा मात्र नभई दिनहुँ मान्छे मर्ने घटना पनि मदिरा सेवनकै कारण भइरहेको बताउँदै जिल्ला ट्राफिक प्रहरी कार्यालय चितवनका प्रमुख प्रहरी निरीक्षक भगवानराज थापाले भने, ‘बेलुकी हुने अधिकांश एक्सिडेन्ट मापसेकै कारण भइरहेको छ ।’
मानव बेचबिखनका लागि ओसारपसार भइरहेको अवस्थामा तत्काल त्यसलाई रोक्न प्रहरी तथा सडकमा खटिएका ट्राफिक प्रहरीको नै महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छ । इन्टरनेशनल अवार्ड पाएको र हामीले बच्चैदेखि चिनेको माइती नेपालले चेलीबेटी र बालबालिकाको उद्धारमा सरकारले भन्दा प्रभावकारी काम गरिरहेको भन्दै जिल्ला ट्राफिक प्रहरी प्रमुख थापाले ट्राफिक प्रहरीले गर्नुपर्ने सहयोगका लागि आफूहरु सधैं तत्पर रहने बताए । ‘समन्वय सबैभन्दा महत्वपूर्ण पाटो हो’, उनले भने, ‘सरोकारवालाहरुले आपसमा हातेमालो नगरिकन सफलता हासिल हुँदैन ।’
भरतपुर महानगरपालिका स्वास्थ्य तथा सामाजिक विकास महाशाखा प्रमुख शान्ताकुमारी पौडेलले लैंगिक हिंसा विरुद्ध सरोकारवालाहरुबीच समन्वय गरी समिति नै बनाएर काम गर्न आवश्यक भएको बताइन् । स्थानीय सरकारहरुको ध्यान हार्डवेयरतिर मात्रै केन्द्रित रहेको तर सफ्टवेयरतर्फ उनीहरुको खासै ध्यान र लगानी पुग्न नसकिरहेको उनी बताउँछिन् ।
जिल्ला कानुनी सहायता समितिकी अधिवक्ता गोमा न्यौपानेले घरेलु हिंसाका केसहरु नै समितिमा धेरै आउने गरेको बताइन् । समितिमा अर्काे साथी नहुँदा आफू एक्लैले काम गरिरहनुपरेको भन्दै उनले भनिन्, ‘त्यसैले टाइममा जाहेरी लेखेर पठाउन सकिरहेको छैन, म एक्लै सक्दिनँ पनि ।’
पीडितको तर्फबाट समयमै जाहेरी नआउँदा समस्या भइरहेको प्रहरी नरालले बताइन् । भनिन्, ‘पीडितको जाहेरी नआएको अवस्थामा पीडकलाई २४ घण्टा भन्दा बढी हामीले राख्न पाउँदैनौं ।’
लैंगिक हिंसा पीडितहरुको स्वास्थ्योपचार, चिकित्सकीय कानुनी सेवा, मनोसामाजिक परामर्श, सुरक्षा, आवास गृह, कानुनी उपचार, जिविकोपार्जन, पुनस्र्थापना जस्ता सहयोगका लागि चितवनको भरतपुर अस्पतालमा एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र (ओ.सी.एम.सी.) रहेको छ । यस केन्द्रबाट तीन महिनामा ९२ जनालाई सेवा दिइएको अस्पतालका सूचना अधिकारी गोपाल पौडेलले बताए, जसमा म पीडित भएँ भनेर आफैं हस्पिटल आएका दुईजना मात्रै । अरु कि प्रहरी कि संघ–संस्था तथा पुनस्र्थापना गृहबाट आएको उनले बताए ।
कार्यक्रममा माइती नेपालका कार्यक्रम संयोजक ईश्वर गिरीले विभिन्न हिंसाजन्य घटना लगायत मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार नियन्त्रणका लागि सरोकारवालाहरुबीच समन्वय एकदम जरुरी भएको भन्दै भने, ‘हामी राज्यको निकाय नभएकोले सबै ठाउँमा एक्लै पुग्न पनि सक्दैनौं । त्यसैले हामी सबै सरकारी–गैरसरकारी निकायबीच आपसमा सहकार्य अपरिहार्य छ ।’
मानव बेचबिखन नियन्त्रण तथा उद्धार लगायत स्वदेश फिर्ती, पुनस्र्थापना, लैंगिक हिंसा नियन्त्रण, अभिमुखीकरण, अन्तक्र्रिया, तालिम, वकालत, छलफल, रेफर (समन्वय, सहकार्य), आकस्मिक आवास, हराएका महिला तथा बालबालिकाको खोजी, उद्धार तथा पुनर्मिलन (हाल १८ वर्षभन्दा कम उमेरलाई प्राथमिकता) जस्ता सेवा माइती नेपाल चितवनबाट प्रदान गरिँदै आएको गिरीले बताए । –