रास्वपाको उदय र मतपरिणामले दिएको सन्देश
भर्खरै उपनिर्वाचनको मतपरिणाम सार्वजनिक भएको छ । यसले राजनीतिले नयाँ कोर्स लिने भन्दै बिचार विमर्श सुरु भएको छ । रास्वापा अब सरकारमा जाने वा प्रतिपक्षमा बस्ने बारेमा उक्त दलमा छलफल चलिरहेकोछ । निर्वाचन परिणाम लिएर विभिन्न दृष्टिकोण र विचार विमर्श सुरु भएका छन् । पुराना दल सच्चिने वा सक्किने शब्दले समाचारपत्र ढाकिएका छन् । १० महिना पहिलेमात्र दर्ता भएको यस दलको परिणाम लिएर विभिन्न टिकाटिप्पणी भएका छन् । २०८० साल वैशाखमा ३ स्थानमा उपनिर्वाचन भयो । ३ सिटले राष्ट्रिय राजनीतिमा कुनै प्रभाव पार्ने पनि हैन तर यसपटक राज्यको ध्यान अनि नागरिको ध्यान यस तर्फ केन्द्रित भएको पाइयो । पुराना र नयाँ दलमा अस्तित्वको लडाईमा केन्द्रित भयो । केन्द्रिय नेतृत्वमा समेत गर कि मरको स्थिति आयो । ठूला दलका आशा गरिएका युवा नेता देखि सवै दलका शिर्षनेतृत्व परिचालित भए । ३ सिटमा २ सिटमा भारी मतान्तरसहित रास्वपाले विजय हासिल गरेको छ ।यसै सन्दर्भमा उपनिर्वाचन परिणामको बारेमा चर्चा गरिएको छ ।
Advertisement 1
पृष्ठभूमि
युवा पुस्तामा चेतना बढेको छ । समय बदलिएको छ । परिस्थिति बदलिएको छ । संघियता कार्यान्वायनसँगै जनअपेक्षा उर्लदो छ । सिंहदरवारबाट प्रदान हुने सेवा वडा तहबाटै हुनुपर्ने अपेक्षा रहेको छ । सार्वजनिक प्रशासनका कमी कमजोरी हटाएर ,घटाएर निजिक्षेत्रका उत्कृष्ठ गुणहरु भित्राउनुपर्ने परिस्थिति छ । समाजमा घटेका ,भ्रष्टाचार , अनियमितताका घटना अनि राजनीतिक दलको पृष्ठभूमि र खेलेको भूमिकामा नागरिक सचेत रहेका छन् । विभिन्न राजनीतिक परिवर्तनमा प्रत्यक्ष्य वा अप्रत्यक्ष्य परिदृश्य निकालेका नागरिक नागरिकको जीवनस्तरमा तात्विक अन्तरनभएपछि चिन्तित छन् र प्रश्न गर्न थालेका छन् राजतन्त्र , गणतन्त्रमा के फरक ? एउटा राजा हटाएर सयौँ राजा ल्याउनु के जनआन्दोलनको जनादेश यही हो ? भन्ने बहस हुन थालेको छ । नागरिक रोग ,भोक र शोकमा शश्यशैयामा तड्पिएको अवस्था छ । संविधानले रोजगारको हक भनेको छ तर देश निकाला विरुद्धको हक संविधानका पानामा हेर्दै तप्प आँसु चुहाउँदै वर्षेनी श्रम बजारमा आएका करिब ५ लाख युवा वैदेशिक रोजगारमा जान विवश छन् । विदेशमा पुगेको खबरभन्दा पहिले दलालबाट लुटिएको , पैसा आउने बाकसमा लास आएको अनि वैदेशिक रोजगारका निम्ति घर खेत बैँकमा राख्नुपर्ने बाध्यताले चिन्तित छन् ।
कोभिड र यसले पारेको प्रभाव
कोभिड १९ को महामारी अझै सकिएको छैन । कोभिड १९ को कारण विश्व आर्थिक मन्दिमा विक्षिप्त छ । करिब २० महिना पहिले ३२०० को हाराहारीमा रहेको नेप्से हाल १८०० को हाराहारमिा रहेको छ । लगानीकर्ताको लगानी समेत सुरक्षित बन्न सकिरहेको छैन । नेपालमापनि आर्थिक संकटकालपनि हुन्छ कि भनेर अर्थविद् र राजनीतिशास्त्रीले अड्कल काट्न थालेका छन् । बैँकको उच्चतम ब्याजदरले ऋणको भार तिर्न नसक्दा घरजग्गा लिलाम हुने स्थितिमा छ । श्रीलंकाको अवस्थाबाट केहि पाठ सिक्नुपर्ने राजनीतिक आर्थिकविद्को टिप्पणी रहेको छ ।
वाग्मतीमा धेरै पानी बगिसक्यो । वाग्मतिमा फोहर ठानीएको नदी तराईमा पुग्दा कन्चन देखिन थाल्यो । नागरिकबाट राजनीतिक शुद्धिकरण अनि प्रशासनिक शुद्धिकरणका आवाज उठ्न थाले । राजनैतिक खोक्रा आदर्श र विगतमा राजनैतिक परिवर्तनमा खेलेको भूमिकाको ब्याजले मात्र नाङ्गो शरिर र भोको पेटमा आनन्द दिन नसक्दो रहेछ । भोको गोरुले जति कुटेपनि जोत्न नसक्ने रहेछ । सर्वसाधारणलाई मन्टेस्क्यु ,भोलटेयर , रुसो ,नेपोलियन ,माओ ,लेनिन त के विपी ,पुष्पलाल , गणेशमान ,सुवर्णशमशेर ,किसुनजीका आदर्श र त्यागको बारेमा थाहा छैन । आजको युवा पुस्ता तिनिहरुको नाम भजाएर मात्र विश्वास गर्ने अवस्थामा छैन । चाहन्छ त केवल गणस्तरीय शिक्षा ,स्वास्थ्य अवसर अनि सम्मानित भरपर्दो रोजगारी । आज लोकतान्त्रिक दल र कम्युनिष्ट दल संसदीय राजनीतिमा आएपछि कुनै फरकपन देखिएन । नेपाली काँग्रेस र माओवादी केन्द्र अनि नेकपा एमाले र राप्रपाको गठबन्धनमा चुनावमा होमिएपछि सैद्धान्तिक फरकपन के आयो र ? परम्परागत मतदातामा आफुले मनपराएको दलको चुनाव चिन्ह नभएकोमा तिव्र आक्रोस रहेको छ । दलका शिर्ष नेताले नै अर्को दलको चुनाव चिन्हमा मतदान गर्न आह्वान गरेपछि मत बदल्न सहज भयो भने युवा पुस्ता पुराना दलसँग असन्तुष्ट बनेका छन् ।रास्वपाले यहि मौका पाएर दल हैन मत बदल्नुस भन्ने एजेण्डाले सार्थकता पायो ।
खासगरी शहरी मतदाता दलभन्दा ब्यक्तिलाई प्रधानता लिएर मतदान गर्ने गर्दछन् जहाँ कुनैपनि दलको गढ भन्ने हुदैँन । नागरिकमा राजनैतिक चेतना वृद्धि भएको छ । मतदानको मार्फत नागरिक सार्वभौमिकता प्रयोग गरेका छन् । राजनैतिक दलको शिर्ष नेतृत्वको एजेण्डाविहिन आमनिर्वाचनमा गठबन्धन र आलोपालो सरकारको दृश्य वा अदृश्य सम्झौता गरि मुठ्ठि भरका नेताको हातमा सत्ताको चावी रहेकोमा असन्तुष्ट छन् । त्यसैले मतदानको मार्फत नागरिकले मन्दक्रान्ति प्रकट गरे ।
Advertisement 2
तत्कालीन कारण
२०७९ असारमा सम्पन्न स्थानीय निर्वाचनमा नेपालका मूख्य शहरमा स्वतन्त्रलाई विजय गराएर विद्रोहको ज्वाला फालेका थिए । त्यो ज्वाला देशभरी फैलने छ भन्ने राजनीतिक दलले प्रवाह गरेनन् । त्यो आगो सल्किदै आमनिर्वाचनमा वृहत्तर रुपमा पुग्यो । धेरैले र रास्वपाले समेत राष्ट्रिय दल बन्न सक्ने वा नसक्ने द्धिविधामा रहेको परिवेशमा १० वर्ष जनयुद्ध गरेर धर्मनिरपेक्षता , संघीयता ,समावेशिता जस्ता एजेण्डा स्थापित गर्न सकेको दावी गर्ने दलको हाराहारीमा समानुपातिक मत (करिब ११ लाख) प्राप्त गरेको थियो भने राष्ट्रिय राजनीतिमा चौथो शक्तिको रुपमा स्थापित भयो ।
यस उपनिर्वाचनको परिणाम लिएर विभिन्न अड्कलबाजी भएका छन् । पुराना दलमा शुद्धिकरण अभियान चलाउनुपर्ने बहस हुन थालेको छ । कतिपयले भर्खरै आएको खहरे भेलको संज्ञा दिएका छन् भने कतिपयले विदेशबाट परिचालित भएको भनेर अड्कलबाजी पनि काट्न थालेका छन् त्यस्तै अराजक तत्वको भिड भनेर आरोप लगाउनेकोपनि कमी छैन । अहिले सामाजिक संजालमा सच्चिने कि सक्किने भन्ने शब्द भाइरल बनेको छ । ठूला भनिएका दलको अब गढ नहुने भयो भनेर चिन्ता पनि थपिएको छ ।
Advertisement 3
उप निर्वाचन परिणामले दिएको सन्देश
0 प्रदेश खारेजीको मुद्या उठाएको रास्वपाको मतपरिणाम नियाल्दा आर्थिक संकटको परिस्थितिमा खर्चिलो संघिय संरचनाको विरुद्धको मौन क्रान्तिको रुपमा लिन सकिन्छ ।
0 समाजमा ब्याप्त समस्याको समाधान गर्ने उद्घोष गरेकाले समाधानको आशाको किरणको कारण तथा पुराना दलप्रति वितृष्णाले नो भोटको रुपमा रास्वपाले मत प्राप्त गरेको देखिन्छ ।
0 लोकतान्त्रिक प्रणालीमा नागरिक सार्वभौम रहन्छन् । निर्वाचन प्रणाली गोप्यमतदानमा आधारित हुन्छ । कसैलेपनि निर्वाचन चिन्ह सबैले देख्ने गरी संकेत गर्न पाउदैन ।तर दलभित्र अन्तरघात भएर पराजित भएको भनेर आवाज घन्किन तथा अर्काको चुनाव चिन्हमा दलिय ह्विप वेगर हालेको ,दलले भनेको उम्मेदरवारलाई नहाली अर्को उम्मेदवारलाई हालेको भनि दलभित्र शितयुद्ध हुन थालेको छ । तर यसो गर्नु मतदाताको मतदान अधिकार कुण्ठित पार्नु हो । सिद्धान्तविहिन ह्विप केहि कार्यकर्ताबाहेकले अस्विकार गरेको अवस्थामा वहसमा ल्याउँदा घाटा हुने देखिन्छ ।
0 मूलुकको अर्थतन्त्रमा नकारात्मक सूचक देखिएको अवस्थामा अर्थविदको संसदमा उपस्थिति महत्वपूर्ण ठानेर स्वर्णीम वाग्लेको उपस्थितिले मतपरिणममा प्रभाव पारेको देखिन्छ ।
0 युवा पुस्ता पुराना दलका पुराना नेताबाट परिवर्तन सम्भव नहुने वर्तमान नागरिक अपेक्षा पूरा हुन नसक्ने अनुभूति गरेकाले नयाँ दलमा आकर्षित भएको पाइएको छ ।
0 मत दलका नेताको सिन्डिकेट र ह्विपमा हैन मतदातासँग रहेको उनीहरुले भनेको कारण मत स्थान्तरण नभै नागरिकले सहि सार्वभौम प्रयोग गरेको र दललाई सच्चिन नो भोट को रुपमा नयाँ दल र स्वतन्त्रसँग आकर्षित भएको पाइयो ।
0 विनारक्तपात पनि क्रान्ति हुन्छ र परिवर्तन सम्भव छ भन्ने शिक्षा दिएको छ ।
0 रास्वपाले सिद्धान्तले मात्र नागरिक अपेक्षा सम्बोधन नहुने बताएको छ । उक्त दलको सिद्धान्त कम्युनिष्ठ वा गैरकम्युनिष्ठ खुलिसकेको छैन । उसको डिएनए परिक्षण आगामी महाधिवेसनले गर्ने विभिन्न राजनीतिक विश्लेषकको तर्क छ । जसले गर्दा लोकतान्त्रिक र कम्युनिष्ठ मत आकर्षित गर्न सफल भएको पाइन्छ ।
0 निर्वाचन परिणामले राजनीतिक दललाई थप जिम्मेवार बन्न सचेत तुल्याएको छ । यस निर्वाचन परिणामले दलहरुले गरेका क्रियाकलापमा परिमार्जन गर्न दबाब सिर्जना गर्दै आएको छ । सबैदललाई अग्नि परीक्षा लिएको छ भने सवैभन्दा ठूलो अग्नि परीक्षा रास्वपालाई लिएको छ । जनअपेक्षा र निर्वाचनका समयमा बाँडेका आश्वासन पुरा गर्न नसकेमा अन्य दलको अवस्थामा तात्विक फरक नपर्ला तर रास्वपाले पूरा गर्न नसकेमा शून्य अवस्थामा पुग्नुपर्दछ ।
नेपाली राजनीति विभिन्न राजनैतिक दल र सिद्धान्तको प्रयोगशाला बनेको छ । सधैँ यहि प्रयोगशाला बनिरहन सम्भव छैन । पूराना दलले जस्तो गल्ति गर्न रास्वपालाई छुट पनि छैन । पुराना दलहरु समेतले नराम्रो कार्य गर्दै आएका भने हैनन् । पूर्ण प्रेस स्वतन्त्रता , सूचनाको हक, वैयक्तिक स्वतन्त्रता , प्रविधिको विकासमा समेत महत्वपूर्ण योगदान रहेको छ । नागरिक आँकान्क्षा अनुरुप विकास ,सेवा सुविधा विस्तार गर्दै नतिजामूलक सुशासन प्रदान गर्दै सकारात्मक प्रतिष्पर्धि बन्दै जनजीविकाका नागरिकका समस्या सम्बोधन गर्दै जानु नयाँ र पुराना दलको आवश्यकता छ भने दल निर्माण भएको केहि समयमै सत्तालिप्सा , सरकार गठनमा सुनिने गरेका अनियमितताका समाचारका चुनौतिलाई चिर्नु रास्वपाको निम्ति दवाव पनि छ । सबै राजनीतिक दलको सहकार्यमा नेपालको आर्थिक ,सामाजिक ,राजनैतिक समस्या हल भै विकसित मूलुकमा स्थान्तरण हुन यस निर्वाचनले उत्प्रेरणा प्रदान गरोस शुभकामना ।
